Mücrü ART yazıçı-şairə Günel Rəcəbin “Bir ovuc torpaq” hekayəsini oxuculara təqdim edir.
Qədim yaşayış yerlərinin adamı ovsunlayan aurası olur. Pirşağı bağlarının arası ilə boş-boşuna gəzmək xoşuma gəlir. Dənizdən əsən şimal küləkləri evin qabağındakı küknarların başını Əkinçilik institutuna tərəf əyib. Uzun müddət karantində qaldıqdan sonra burada təbiət öz rəngləri ilə xatirələrimi boyadı. Uşaq vaxtı bura tez-tez gələrdim. Bibim uşaqları ilə axşamlar institutun binasına girər, balaca qutulardakı torpaq nümunələrinə baxardım. Hər qutuda bir ovuc torpaq vardı. Qəhvəyi rəngin adını bilmədiyim min bir çalarında. Bəziləri daş kimi boz və bərk, bəzisi narın və qəhvə kimi tünd. Kimsə bütün bu rəngləri karton qutulara həbs etmişdi. Onları açıb, hamısını pəncərədən aşağı tökürdük. Onlar da küləklə sovrulub, kəpənəklər kimi uçuşur, torpağa qovuşurdu. Hamısı eyni rəngdə olurdu.
Bir ovuc torpaq huzur üçün bəsdir. Evin qabağında institutun yamyaşıl əkin sahələri üfüqə qədər uzanır. Boz madyan yaşıllıqda otlayır. Ağ qulun da anasının yanınca gəzir. Günəş batır. Madyanın başı üstündəki qürubda qırmızı və qara rənglərin savaşını izləyirəm. Həmişəki kimi qırmızı məğlub olur. Qara rəng onu udur. Və bu məğlubiyyət minilliklərdir, heç kəsi narahat etmir. Çünki hər səhər qaranlıq gecə udduğu işığı yenidən doğur. Atların qürubda fotosunu çəkib evə keçirəm.
Beş yaşına qədər danışa bilməyən, danışmağa başlayanda kəkələyən Bətül Mardin: “Bir gün piknikdə yenə hamı mənə lağ edəndə çinar ağacının arxasında gizlənib, özümə söz verdim ki, bir də heç kəs məni təhqir etməyəcək. Bax mən o çinarın altında yenidən doğuldum”. Mən də babamın yuxusunda yenidən doğulmuşam. Heç kəs mənə inanmayanda babam mənə inanırdı. Mən həmin o yuxudakı qırmızı donlu qızam. Çayı keçib babamın qucağına qaçmışdım yuxuda. Universitetə hazırlaşanda bu yuxu sayəsində özümə elə inanardım, elə inanardım ki…
İndi də hər dəfə həyat məni yoranda, bəlkə də daha özümə inamım olmayanda onun yanına qaçıram. Babam torpaq kimidir… Yanında huzur var. İstilik, ilıqlıq, doğmalıq. Onun yanında olanda elə bilirəm, hər şeyin başlanğıcındayam. Elə bilirəm, onun yuxusundakı qızam. Çətin günlər arxada, gözəl günlərsə qarşıdadır. Babamı qucaqlayıb, tər qoxan torpaq canını bağrıma basdım. Nə yaxşı ki, sağsan, baba. Nə yaxşı ki, hələ mənimləsən. Yenə ona söz verdiyim şeir kitabımı gətirməmişdim. Yenə heç nə demədi. Bilirəm ki, sonra atamdan istəyəcək. O şeirlərdə mən bu dünyaya da, özümə də məğlub olmuşam. O şeirləri oxuma, baba…
Pirşağı bağlarının arası ilə gəzirəm. Köhnə qəbirsanlıqda sinə daşının üstündə “Taleyin gərdişi kimsəyə sadiq olmadı. Qəddar tale istedadlı adamların da sonuna yetdi. Fələyin dərzisi nə köynək tikdisə, sonra onu cırdı…” yazılıb. Boz daşın üstündə ağ hərflər zorla oxunurdu. Rəng nəzəriyyəsinə görə, istənilən boz rəng əsas tonu dəstəkləyərək arxa fona keçir. Bəlkə də nə vaxtsa bu hərflər qızılı olub, solub-solub tarixə çevrilib. Daşın daş rəngi arxa fondakı missiyasını bitirib təbiətə qovuşub. Elə bütün qəbirsanlıqlar kimi, qəbirlər kimi bir ovuc torpaq olub. Ət rəngi torpaq qəhvəyisinin ən açıq çalarıdır. Qəhvəyinin ən açıq rəngində doğulan insan sonda torpaq olub küləklə sovrulur, kəpənək olub uçuşur və sonra öz əbədi rənginə qovuşur.
Rənglər işığın qaranlıqda rəqsidir. Təbiət bu rəqsin əsəridir. Biz də təbiəti təqlid etdik. Bütün rəngləri yığıb qayaların üzərinə, üzümüzə, geyimimizə, boz şəhərlərdəki evimizə, ofisimizə, hətta kompyuter və telefonlarımızın ekranına gətirdik. Amma yenə də darıxırdıq. Çünki o rənglərin olmalı olduğu yer təbiətdir. Biz rəngləri təbiətdən alıb onlara məna verdik, onlara əfsanələr qoşduq, minbir don geydirdik. Onlarsa çılpaq daha gözəldir. Rənglərə qarışıb, onların arasında olmaqdansa, onlardan uzaqlaşdıq. Sevəndə qırmızı rəngdə sevdik, ağ rəngdə ayrıldıq, qara rəngdə yas tutduq. Rəngləri silaha çevirdik, fərqləndirdik. Reklamlarda belə bizi rənglərlə cəlb edib, idarə etmək istəyirlər. İndi hər şeyin sonundayıq. Bir gün Prizma bizim süni rənglərimizi də udub Maleviçin “Qara kvadrat”ına həbs edəcək.
Üfüqdə sonsuz yaşıl tarlalar, hündür möhtəşəm ağaclar. İttenin rəng spektrində rənglər soyuq və istidir. Mən uşaqlıqdan rəngləri də, rəqəmləri də, hərfləri də qadın və kişilərə bölürəm. Bilmirəm, bu ya mənim inkişaf etmiş təxəyyülə, ya da dar düşüncəyə sahib olduğumu göstərir. Təbiətdən oğurladığımız rəng palitrası təkrarolunmazdır. Şəhərdə öz evimdə duman hər eyri bürüyəndə ıx dumanın içində binlaraın boz rəngi hər tərəfdən boylanır. Ağaclar olan yerdə ən hündürdəki yarpaqlar adama əl edir. Bu mənzərədə əsas tona çevrilir. Əsən xəfif küləklər isə yarpaqları rəqqasələrə bənzədir. Yaşıl donlu rəqqasələr adama əl edir.
Dənizin sahilinə çatmışam. Sahilin qum qəhvəyisi ləpələrdə ağla bozun qarışığına çevrilir. Bu peyzaj solğun maviylə davam edib, səmada masmavi ənginliyə qovuşur. Tarkanın mahnısı yadıma düşür:
“Həyatdan rəngləri alın.
Geriyə nə qalır ki?!”
Təbiətdə mavi və yaşılın gözəl uyuşması var. Uşaq vaxtı elə hey düşünürdüm. Niyə mavi, yaşıl, göy rəngi ancaq oğlanlara geyindirirlər. Düzdür, mən heç də əksər qılzar kimi çəhrayı geyinməmişəm. Anam ağ rəngin dəlisi idi. paltarlarımız da. Yataq örtüklərimiz də, evdə parçadan nə varsa, hamısı ağ olardı. Tərtəmiz, qar kimi ağappaq. Böyüdükcə rənglərimi özüüm seçirdim, ən çox qırmızını sevirdim. Tələbəlik illərində gündəlik geyimimdə mütləq qırmızı nəsə olmalı idi. Ailə qurduqdan sonra solğun çəhrayı dəbə minmişdi. Sakitliyimə bənzədirəm o illərdə geyindiyim çəhrayı paltarları. Sarı, qara… Yaşlandıqca anam kimi oluram. Evimdə qapılar belə ağdır…
Mavi səmanın fonunda yaşıl yarpaqlar çox təbii, sadə və ecazkar görünür. Heç küləyin sığalladığı otları görmüsünüz? Elə bil yaşıl dəniz dalğalanır. Çiçəklər də gəmi kimi otların üstündə üzürlər. Əvvəllər insanları müşahidə etməyi sevirdim. Onların davranışlarına, danışıqlarına baxırdım. Ümumiliklər, fərqlər, səbəblər axtarırdım. İndi insanlar dünyanın mənzərəsindən çəkiliblər. İndi arxa fonda qalan səmaya, ağaclara baxıram. Ən hündürdə, ən ucdakı yarpaqları izləyirəm. Çinarın yarpaqları insan əlinə bənzəyir. Gənc çinarların üç barmağı olur, yaşlıların isə beş. Ağaclara aşağıdan yuxarı baxdıqca heyrətlənirsən. Bu heyrətdə bir doğmalıq var. Amma göydələnlərə, nəhəng tikililərə baxanda isə daş soyuqluğu duyursan. Təbiət səni öz əzəməti ilə kiçildir. Kiçildikcə müdrikləşirsən. Quru boz torpaqda bitmiş lalə bir qızcığazın əlində “yayə”yə dönür və sən nə vaxtsa burada bir ovuc torpaq olmaq istəyirsən.
