Bu il avqust ayının 5-i tanınmış yazıçı, ədəbiyyatımızın görkəmli və sevilən nümayəndəsi, bıçaqlanaraq qətlə yetirilən Rafiq Tağının 70 yaşı tamam olur.
Yaşasaydı onun üçün təbdəbəli yubiley tədbiri keçirilməyəcəkdi.
Çox güman ki, hər hansı təltif, diplom, medal, mükafat da qəbul etməyəcəkdi.
Uzaqbaşı ailəsi, dostları ilə bu günü qeyd edib, üzündə işıqlı, həlim təbəssümlə növbəti yaşıyla vidalaşacaqdı.
Ona görə yox ki, Rafiq Tağı yazıçı olaraq mükafata layiq deyil, sadəcə dəbdəbəni sevməzdi ustad. Yeri gəlmişkən onun şəxsiyyəti bütün mükafatlardan, bütün təltiflərdən üstün idi. Sağlığında hətta “tanınmış yazıçı” ifadəsini belə, qəbul etmirdi – kifayət qədər tanınsa da, sevilsə də….
Təxminən 9 il əvvəl mənimlə söhbətində demişdi: “Azərbaycanda “titul” haçansa baş vermiş yaltaqlığın nişanəsidir. Titulsuzluq bunun əksidir. Saxta ad və san insana ləzzət eləməsin gərək”.
O saxta ad-sandan ləzzət almayacaq qədər böyük şəxsiyyət idi!
Rafiq Tağı həyatda mülayim, yazıda sərt, bəzən acımasız bir imza sahibi idi. Yazısında, müsahibəsində bir nöqtənin, bir hərfin, ən sadə bir fikirin davasını aparan adam, çayxana söhbətlərimizdə necə bu qədər mülayim ola bilirdi? Üzündəki həlim və şəfqətli ifadə ğmrümün sonuna qədər məni izləyəcək! Və tam səmimiyyətimlə düşünürəm ki, Rafiq Tağı mənim ilk ən böyük itkim idi…
Bu xoşxasiyyət, mehriban, ipək kimi adamın mətnləri od-alov, üsyan, başdan-başa etiraz idi. Yazılarını oxuyanda, onunla üz-üzə oturub söhbət etməyə, polemikaya girməyə çəkinirdin. Ancaq, əslində böyüklə-böyük, uşaqla-uşaq idi. Azacıq ədəbiyyat işığı gördüyü adamla oturub söhbət etməyə, polemikaya girməyə, bildiklərini bölüşməyə üşənməzdi. O qədər canayaxın, mehriban, gülərüz insan idi ki, insan özündən asılı olmadan bütün dərdini-sərini onunla bölüşməyə qeyri-iradi başlayırdı. Qəfil ayılırdın ki, illərin doğması kimi dərdləşirsən, içini açıb-tökürsən…
Bəlkə də onun sevilməsinin, sayğı görməsinin səbəbi bu sadəlövhlüyü, canayaxınlığı və qayğıkeşliyi idi.
Rafiq Tağı yorulmaz maarifçi idi. Hər söhbətində, hər yazısında oxumağın, mütaliənin faydasını xüsusi vurğulayır, bəzən fikirlərini sərt şəkildə ifadə etməkdən də çəkinmirdi.
“Kitabı nə üçün oxuyurlar: estetik baxışları formalaşdırmaq, incələşdirmək və heyvan səviyyəsindən çıxmaq üçün. Kim dediyim səviyyədə qalmaq istəyirsə, oxumasın – məcbur edən yoxdur.” – Onun fikirləridir. Bəzən mütaliənin faydasını, oxumağın önəmini bu cür sərt şəkildə ifadə edir, oxumağın xalqın inkişafı üçün önəmini, dəyərini hər zaman xüsusi vurğulayırdı.
Rafiq Tağı imkansız xəstələrinin müalicəsi üçün dərman alan, xəstəsinin evinə əlidolu – bazarlıq edib gedən tək-tük həkimlərimizdən idi. Bəlkə də onun canayaxınlığı və qayğıkeşliyi, şəfqətli davranışları peşəsindən irəli gəlirdi.
Qətlə yetirilməsi, bıçaqlanması qəfil, gözlənilməz olsa da, özü sanki bunu öncədən duymuşdu və başına gələcəkləri yazıçı həssaslığı ilə həsr etmişdi. Onu hər dəfə xatırlayanda gündəliyimə qeyd etdiyim söhbətləri, ondan aldığım müsahibələri yenidən xatırlayıram, təkrar-təkrar oxuyuram. Qətlə yetirilməsindən təxminən on ay öncə aldığım müsahibəsində bir fikir səsləndirib. Və ölümündən keçən doqquz il ərzində mən hər dəfə bu fikiri xatırlayanda dəhşətə gəlirəm: “Başında Allah ideyası olmayan, humanizmdən bixəbər, ideyalar dünyasından yan keçmiş insandan nə desən gözləmək olar. Durduğum yerdə bıçağı qarnıma soxsalar, şəxsən mən təəccüblənmərəm.”
Bəli, o sanki cəhalətin bıçaq zərbəsi ilə həyatını itirəcəyini, qətlə yetiriləcəyini, güzəştə getmədiyi bu savaşda şəhid olacağını öncədən duyurdu. Onu məhz “durduğu yerdə”, heç bir səbəbsiz, gözlənilmədən qətlə yetirdilər. Ancaq cəhalət əlindəki bıçağı üzbəüz, gözlərinin içinə baxaraq qarnına soxmağa cəsarət etmədi. Rafiq Tağı ilə birlikdə ədəbiyyatımızı da, mədəniyyətimizi də kürəyindən bıçaqladılar…
Onu Allahsızlıda suçlayırdılar, ancaq Rafiq Tağı Allaha bütün dindarlardan bir köynək daha yaxın idi. Özü etiraf edirdi ki; “həyatımı İsa peyğəmbərin əxlaqına uyğun tərzdə qurmağa çalışıram.”
Bu gün yana-yana xatırladığım böyük dost, böyük yazıçı, böyük şəxsiyyət Rafiq Tağı cəhalətin qurbanıdır. Onun işığı qarşısında gözü qamaşanlar bu işığı söndürmək üçün ən ləyaqətsiz yolu seçdi. Və biz öz sevimli yazıçımızı, əziz dostumuzu, ağsaqqalımızı qoruya, mühafizə edə bilmədik.
Qatilləri tapılmadı. Onun qətlə yetirilməsinə görə heç kəs cəza almadı. Bu məqamı düşünəndə sarsılıram. Burada da qəribə bir simvolika var. Çünki, onun qatili konkret bir adam deyil, cəhalət, savadsızlıq və nadanlıq idi. Və cəhaləti cəzalandırmağın yeganə yolu bu cəmiyyəti, bu toplumu maarifləndirmək, onun işığının, bilgisinin artmağına, çoxlamasına çalışmaqdır. Oxunan hər kitab, yazılan hər cümlə, gələcəyə ümidlə və arzuyla addımlayan hər bir gənc, alıb evimizə apardığımız hər bir kitab, Rafiq Tağının qatilindən aldığımız qisas, cəhalətə meydan oxumağımızsa o qatilə verdiyimiz ən böyük cəzadır.
Sənin ruhun qarşısında baş əyirəm dəyərli ustad, əziz dost…
və ümid edirəm ki, hökmən görüşəcəyik!
Cəlil CAVANŞİR
Suputnik.az
